Umowa zrzeczenia się prawa do zachowku - dopuszczalna
W dniu 17 marca 2017r. Sąd Najwyższy podjął się odpowiedzi również na inne pytanie prawne, tym razem przedstawione przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, tj.: „Czy w świetle zakazu sformułowanego w art 1047 k.c. dopuszczalne jest zawarcie umowy o zrzeczenie się prawa do zachowku pomiędzy przyszłym spadkodawcą i uprawnionym do zachowku spadkobiercą ustawowym, na podstawie stosowanego odpowiednio art. 1048 k.c.?” Na tak postawione pytanie, SN wskazał iż: Dopuszczalne jest zawarcie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku (art. 1048 k.c.).
Jak wskazano w aktualnościach na stronie internetowej Sądu Najwyższego, w niniejszej sprawie zastępca notariusza odmówiła sporządzenia umowy w ramach której syn spadkodawcy miał się zrzec prawa do zachowku. Sąd Najwyższy nie zgodził się z działaniem notariusza, podnosząc, że za treścią uchwały przemawiają względy doktrynalne. W kodeksie cywilnym nie ma zakazu zrzekania się w drodze umowy prawa do zachowku. Wprawdzie zgodnie z art. 1047 k.c. umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna, ale w niniejszej sprawie mamy do czynienia z przyszłą wierzytelnością pieniężną. Skoro zgodnie z art. 1048 k.c. ustawodawca dopuścił możliwość zrzeczenia się prawa do dziedziczenia, to wnioskując z większego na mniejsze (a maiori ad minus), dopuścił także ograniczenie zrzeczenia się jedynie do zachowku. Jak wskazał SN, istotne są również względy konstytucyjnej zasady proporcjonalności przy ograniczaniu prawa jednostki, a takim prawem jest instytucja zachowku. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że Trybunał Konstytucyjny dopuścił możliwość zrzeczenia się zachowku (wyrok z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11, OTK-A Zb.Urz. 2013, nr 6, poz. 85). Umowa zrzeczenia się prawa do zachowku pozwala ściśle regulować przyszłą sukcesję, zwłaszcza przedsiębiorstwa. Ponadto zrzeczenie się dziedziczenia zwiększa podstawę wyliczenia roszczenia innych uprawnionych do zachowku (art. 992 k.c.). Skutku takiego nie powoduje zrzeczenie się prawa do zachowku. Dodatkowo SN podkreślił, że uchwała wspiera uelastycznienie prawa spadkowego, poszerza prawa spadkodawcy a także zwiększa rangę prawa spadkowego. (tak: http://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/ Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemID=462&ListName=Komunikaty_o_sprawach)
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2017.459 z późn. zm.)
Art. 1047. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.
Art. 1048. Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Niniejsze opracowanie nie stanowi porady prawnej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.