Ściganie dłużników alimentacyjnych
Zgodnie z art. 209 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U.2016.1137 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym:
“1. Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu.”
Wyżej wskazany przepis najprawdopodobniej ulegnie jednak zmianie.Zgodnie bowiem z projektem ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, który został przekazany przez Sejm do Senatu, ww. norma prawna miałaby otrzymać następujące brzmienie:
“§ 1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”;
§1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”;
“§ 2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego;
§3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.”;
§4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
§5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.”.
Jak wynika z powyżej przytoczonych przepisów, w projekcie odstąpiono od dotychczas istniejących przesłanek w postaci “uporczywości” uchylania się od obowiązku alimentacyjnego i skutku w postaci “narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych”. Jak wskazano bowiem w uzasadnieniu projektu, znamiona te rodzą wiele kontrowersji zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie, nie sprzyjając stabilności judykatów i nie przyczyniając się do pełnej karnoprawnej ochrony osób pokrzywdzonych. Obecnie, warunkiem karalności przestępstwa niealimentacji nie jest bowiem sam fakt niewywiązywania się z ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka, rodziców lub innej osoby uprawnionej, lecz uporczywe uchylanie się od tego obowiązku. Przez “uporczywość” rozumie się przy tym, zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie, zachowanie długotrwałe, powtarzalne, nacechowane złą wolą i nieustępliwością. Innymi słowy “uporczywość” z art. 209 § 1 k.k. oznacza, że musi wystąpić wielokrotność zaniechań na przestrzeni pewnego czasu - uporczywość jest antynomią jednorazowego czy nawet kilkakrotnego zaniechania sprawcy. W rezultacie powszechnie przyjęto, że “uporczywość” zachodzi dopiero w sytuacji powtarzającego się uchylania zabarwionego ujemnie z uwagi na złą wolę sprawcy. Ww. znamiona w postaci “uporczywości” uchylania się od obowiązku alimentacyjnego i “narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych” mają być zastąpione bardziej obiektywnym kryterium w postaci zaległości alimentacyjnych stanowiących równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo opóźnienia zaległego świadczenia innego niż okresowe wynoszącego co najmniej 3 miesiące.
Nowelizacja obejmuje również zmianę w zakresie źródła obowiązku alimentacyjnego. Obecnie w art. 209 § 1 k.k. jako źródło obowiązku wskazuje się ustawę lub orzeczenie sądowe. Projekt proponuje zmienić ten zakres poprzez wskazanie: orzeczenia sądowego, ugody zawartej przed sądem albo innym organem albo innej umowy.
W projekcie znalazły się również rozwiązania zachęcające do uiszczenia zaległych alimentów - tj. 209 § 5 i § 6. Bowiem dłużnicy, (w sprawie o przestępstwo niealimentacji opisane w § 1), którzy przed upływem 30 dni od daty pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego opłacą w całości zaległe alimenty - nie zostaną ukarani. W przypadku zaś, gdy takie uiszczenie w całości zaległych alimentów przed upływem 30 dni od daty pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego nastąpiłoby w sprawie o przestępstwo niealimentacji znamienne skutkiem “narażenia” z § 2, sąd decydowałby o odstąpieniu od wymierzenia kary, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu będą przemawiać przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
Projekt został przekazany przez Sejm do Senatu - dlatego obecnie pozostaje jedynie czekać na finał prac legislacyjnych.
Więcej na:
http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/1193_u.htm
http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/88242DAE71B97187C12580A500613635/%24File/1193.pdf
Niniejsze opracowanie nie stanowi porady prawnej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.