Prawo do obrony w sprawach o wykroczenia

Pomimo tego, iż upraw­nienie to weszło do naszego systemu prawnego 1 sierpnia 2015r., w dalszym ciągu spotkać można sytuacje, w których osoby co do których istnieje uzasad­niona podstawa do sporzą­dzenia przeciwko nim wniosku o ukaranie, nie są infor­mo­wane o przysłu­gu­ją­cych im prawach, w tym w szcze­gól­ności o przysłu­gu­jącym im prawie do korzy­stania z pomocy obrońcy.

Do momentu wejścia w życie ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks postę­po­wania w sprawach o wykro­czenia, tj. do dnia 1 sierpnia 2015r., obwinio­nemu przysłu­gi­wało prawo do obrony, w tym prawo do korzy­stania z pomocy jednego obrońcy, o czym należało go pouczyć. Brzmienie ww. przepisu skutko­wało jednak tym, iż osoba, w stosunku do której podej­mo­wane były czynności wyjaśnia­jące (o których mowa w art. 54 § 1, 3-​4 i 6 k.p.w.), nie mogła korzy­stać z pomocy obrońcy na tym etapie postę­po­wania. Komentowany przepis stanowił bowiem, że to obwinio­nemu przysłu­gi­wało prawo do obrony, a obwinionym - w rozumieniu art. 20 § 1 k.p.w. - jest osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykro­czenia. Osoba taka nie wystę­puje więc w toku tzw. czynności wyjaśnia­ją­cych, a co za tym idzie w razie przesłu­chi­wania osoby, co do której istnieje uzasad­niona podstawa do sporzą­dzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, osoba ta nie ma prawa do obrony, a zatem i do posia­dania obrońcy.

Ww. kwestia budziła wiele wątpli­wości zarówno w doktrynie jak i orzecz­nic­twie. Kwestia ta została ostatecznie rozstrzy­gnięta przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 3 czerwca 2014 r., K. 19/​2011, LexisNexis nr 8486458 (OTK-​A 2014, nr 6, poz. 60), uznał, że art. 4 w zakresie w jakim pomija prawo osoby, wobec której istnieje uzasad­niona podstawa do sporzą­dzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, do korzy­stania z obrońcy na etapie czynności wyjaśnia­ją­cych, o których mowa w art. 54 § 1, jest niezgodny z art. 2 i art. 42 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Z uwagi na powyższe zmianie uległ wyżej wskazany art. 4 k.p.w. Zgodnie z obecnie obowią­zu­jącym brzmie­niem “§  1. Obwinionemu przysłu­guje prawo do obrony, w tym do korzy­stania z pomocy jednego obrońcy, o czym należy go pouczyć. §  2. Prawo, o którym mowa w § 1, przysłu­guje również osobie określonej w art. 54 § 6 z chwilą przystą­pienia do przesłu­chania po powia­do­mieniu jej o treści zarzutów albo z chwilą wezwania jej do złożenia pisem­nych wyjaśnień. Osobę tę należy pouczyć o przysłu­gu­jącym jej prawie. Przepisy art. 21-​24 stosuje się odpowiednio. §  3. Pouczenie, o którym mowa w § 2, nastę­puje przed przesłu­cha­niem albo wraz z wezwa­niem do złożenia pisem­nych wyjaśnień. Jeżeli pouczenie nastę­puje wraz z wezwa­niem do złożenia pisem­nych wyjaśnień, wzmiankę o pouczeniu zamieszcza się w notatce urzędowej, o której mowa w art. 54 § 7.” Wobec powyż­szego bezspornym jest, iż obecnie z chwilą przystą­pienia do przesłu­chania osoby, co do której istnieje uzasad­niona podstawa do sporzą­dzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, osobie tej przysłu­guje prawo do skorzy­stania z pomocy obrońcy – o czym należy ją pouczyć.

Niniejsze opraco­wanie nie stanowi porady prawnej ani podat­kowej. Kancelaria nie ponosi odpowie­dzial­ności za wykorzy­stanie infor­macji w nim zawar­tych bez wcześniej­szego zasię­gnięcia opinii Kancelarii.