Uchylenie mandatu karnego

Kodeks postę­po­wania w sprawach o wykro­czenie (dalej k.p.w.) reguluje kwestie możli­wości uchylenia się od mandatu karnego.

Uchylenie mandatu karnego możliwe jest w nastę­pu­ją­cych przypad­kach:

1. gdy mandat nałożono za czyn niebę­dący czynem zabro­nionym jako wykro­czenie;
2. gdy mandat nałożono na osobę, która popeł­niła czyn zabro­niony przed ukończe­niem 17 lat;
3. gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykro­czenia z przyczyn, o których mowa w 15-​17 Kodeksu wykro­czeń, czyli gdy:
- mandat nałożono za czyn popeł­niony w okolicz­no­ściach wyłącza­ją­cych jego bezpraw­ność, tj. w przypadku obrony koniecznej i stanu wyższej koniecz­ności,
- mandat nałożono na osobę, która w momencie popeł­niania czynu z powodu choroby psychicznej, upośle­dzenia umysło­wego lub innego zakłó­cenia czynności psychicz­nych, nie mogła w czasie czynu rozpo­znać jego znaczenia lub pokie­rować swoim postę­po­wa­niem;
4. gdy mandat nałożono wbrew zakazowi jego nakła­dania zawar­temu w 96 § 2 k.p.w. (czyli gdy nałożono mandat w sytuacji, gdy za czyn zabro­niony należa­łoby orzec środek karny lub gdy czyn ten wypeł­niał znamiona zarówno wykro­czenia jak i przestęp­stwa).

Uchylenie mandatu karnego, w ww. przypad­kach, może nastąpić albo z urzędu albo na wniosek: ukara­nego, przed­sta­wi­ciela ustawo­wego ukara­nego, opiekuna prawnego ukara­nego oraz organu, którego funkcjo­na­riusz nałożył grzywnę. Podkreślić przy tym należy, że wniosek taki należy złożyć nie później niż w terminie 7 dni od uprawo­moc­nienia się mandatu. Wniesienie wniosku po upływie tego terminu spowo­duje, że czynność będzie bezsku­teczna. We wniosku należy podać m.in. oznaczenie organu, do którego wniosek jest kiero­wany (a więc określenie sądu rejono­wego właści­wego dla terenu, na którym wysta­wiono mandat) oraz sprawy, której dotyczy, imię i nazwisko osoby wnoszącej pismo, miejsce zamiesz­kania ww. osoby, serię i numer mandatu, treść wniosku (a więc m.in. opis całego zdarzenia i okolicz­ności, które wyjaśnią, dlaczego mandat powinno się uchylić), datę i podpis składa­ją­cego pismo. Wniosek można złożyć albo osobi­ście na biurze podaw­czym sądu albo wysłać pocztą (listem poleconym) na adres sądu.

Poza przypad­kami wskaza­nymi powyżej prawo­mocny mandat karny podlega uchyleniu w każdym czasie na wniosek ukara­nego, jego przed­sta­wi­ciela ustawo­wego lub opiekuna prawnego lub na wniosek organu, którego funkcjo­na­riusz nałożył grzywnę, albo z urzędu, jeżeli:
1. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgod­ności z Konstytucją, ratyfi­ko­waną umową między­na­ro­dową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna tym mandatem;
2. potrzeba taka wynika z rozstrzy­gnięcia organu między­na­ro­do­wego działa­ją­cego na mocy umowy między­na­ro­dowej ratyfi­ko­wanej przez Rzeczpospolitą Polską.

Uprawniony do uchylenia prawo­moc­nego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpo­znania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna. W przed­miocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posie­dzeniu. W posie­dzeniu ma prawo uczest­ni­czyć ukarany, organ, który lub którego funkcjo­na­riusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przed­sta­wi­ciel tego organu oraz ujawniony pokrzyw­dzony. Dodatkowo wskazać należy, iż przed wydaniem posta­no­wienia sąd może zarzą­dzić stosowne czynności w celu spraw­dzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.

Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postę­po­wania w sprawach o wykro­czenia (Dz.U.2016.1713 z późn. zm.)
Art.  101. §  1. Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebę­dący czynem zabro­nionym jako wykro­czenie albo na osobę, która popeł­niła czyn zabro­niony przed ukończe­niem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykro­czenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-​17 Kodeksu wykro­czeń. Uchylenie nastę­puje na wniosek ukara­nego, jego przed­sta­wi­ciela ustawo­wego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawo­moc­nienia się mandatu lub na wniosek organu, którego funkcjo­na­riusz nałożył grzywnę, albo z urzędu.
§1a. Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu w trybie określonym w § 1, jeżeli grzywnę nałożono wbrew zakazom określonym w art. 96 § 2. Podlega on również uchyleniu, gdy grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z art. 96 § 1-​1b, z tym że w takim wypadku jedynie w części przekra­cza­jącej jej dopusz­czalną wysokość.
§1b. Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu w każdym czasie na wniosek ukara­nego, jego przed­sta­wi­ciela ustawo­wego lub opiekuna prawnego lub na wniosek organu, którego funkcjo­na­riusz nałożył grzywnę, albo z urzędu, jeżeli:
1) Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgod­ności z Konstytucją, ratyfi­ko­waną umową między­na­ro­dową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna tym mandatem;
2) potrzeba taka wynika z rozstrzy­gnięcia organu między­na­ro­do­wego działa­ją­cego na mocy umowy między­na­ro­dowej ratyfi­ko­wanej przez Rzeczpospolitą Polską.
§2. Uprawniony do uchylenia prawo­moc­nego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpo­znania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna. W przed­miocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posie­dzeniu. W posie­dzeniu ma prawo uczest­ni­czyć ukarany, organ, który lub którego funkcjo­na­riusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przed­sta­wi­ciel tego organu oraz ujawniony pokrzyw­dzony. Przed wydaniem posta­no­wienia sąd może zarzą­dzić stosowne czynności w celu spraw­dzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.
§3. Uchylając mandat karny nakazuje się podmio­towi, na rachunek którego pobrano grzywnę, zwrot uiszczonej kwoty.
§4. W razie wydania ponow­nego rozstrzy­gnięcia w sprawie, w której uchylono prawo­mocny mandat karny, nie można orzec na nieko­rzyść obwinio­nego, jeżeli uchylenie mandatu nastą­piło z przyczyn wskaza­nych w § 1b.

- Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykro­czeń (Dz.U.2015.1094 z późn. zm.)
Art.  15. Nie popełnia wykro­czenia, kto w obronie koniecznej odpiera bezpo­średni bezprawny zamach na jakie­kol­wiek dobro chronione prawem.
Art.  16. §  1. Nie popełnia wykro­czenia, kto działa w celu uchylenia bezpo­śred­niego niebez­pie­czeń­stwa grożą­cego dobru chronio­nemu prawem, jeżeli niebez­pie­czeń­stwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświę­cone nie przed­stawia wartości oczywi­ście większej niż dobro ratowane.
§2. Przepisu § 1 nie stosuje się, gdy sprawca poświęca dobro, które ma szcze­gólny obowiązek chronić nawet z naraże­niem się na niebez­pie­czeń­stwa osobiste.
Art.  17. §  1. Nie popełnia wykro­czenia, kto, z powodu choroby psychicznej, upośle­dzenia umysło­wego lub innego zakłó­cenia czynności psychicz­nych, nie mógł w czasie czynu rozpo­znać jego znaczenia lub pokie­rować swoim postę­po­wa­niem.
§2. Jeżeli w czasie popeł­nienia wykro­czenia zdolność rozpo­zna­wania znaczenia czynu lub kiero­wania postę­po­wa­niem była w znacznym stopniu ograni­czona, można odstąpić od wymie­rzenia kary lub środka karnego.
§3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wykro­czenia wprawił się w stan nietrzeź­wości lub odurzenia powodu­jący wyłączenie lub ograni­czenie poczy­tal­ności, które przewi­dywał albo mógł przewi­dzieć.

 

Niniejsze opraco­wanie nie stanowi porady prawnej ani podat­kowej. Kancelaria nie ponosi odpowie­dzial­ności za wykorzy­stanie infor­macji w nim zawar­tych bez wcześniej­szego zasię­gnięcia opinii Kancelarii.