Czy rodzic może udzielić pełnomocnictwa do wyrażenia zgody na zabieg operacyjny dziecka?
Sądu Okręgowy w Lublinie przedstawił Sądowi Najwyższemu następujące pytanie “Czy rodzic w ramach wykonywania władzy rodzicielskiej może skutecznie udzielić pełnomocnictwa do wyrażenia zgody na dokonanie zabiegu medycznego u jego małoletniego dziecka?” W odpowiedzi na to pytanie, w uzasadnieniu wyroku, Sąd Najwyższy wskazał, iż niedopuszczalność udzielenia przez rodzica pełnomocnictwa ogólnego do wykonywania wszystkich czynności z zakresu władzy rodzicielskiej, w tym blankietowej zgody na wykonywanie zabiegów medycznych, nie budzi wątpliwości. Rodzice dziecka sprawują władzę rodzicielską osobiście na zasadzie wyłączności w zakresie pieczy nad osobą dziecka, zarządu jego majątkiem i reprezentacji (art. 95 § 1, art. 96 i 98 § 1 k.r.o.), chociaż nie jest wyłączona możliwość posługiwania się przy jej wykonywaniu innymi osobami, jeżeli takie rozwiązanie służy dobru dziecka, a rodzice nie rezygnują z decydowania o podstawowych sprawach dotyczących dziecka. Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator (art. 99 k.r.o.).
Jak zauważył Sąd Najwyższy, wobec braku unormowania kwestii działania rodziców przez pełnomocnika w sprawach z zakresu władzy rodzicielskiej w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego regulujące instytucję przedstawicielstwa. Z art. 95 k.c. wynika domniemanie możności dokonywania czynności przez przedstawiciela, a wyjątek musi mieć podstawę normatywną albo wynikać z właściwości czynności prawnej. Podstawowe znaczenie dla oceny możliwości udzielenia przez rodziców pełnomocnictwa do czynności materialnoprawnych ma art. 96 k.c., którego treść wyłącza istnienie pełnomocnictwa o takim samym zakresie, jak przedstawicielstwa ustawowego.
Jednocześnie Sąd orzekający podniósł, iż zarówno wykładnia gramatyczna, systemowa jak i funkcjonalna przepisów kodeksu cywilnego regulujących przedstawicielstwo oraz przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczących władzy rodzicielskiej, z uwzględnieniem Konwencji o prawach dziecka przemawia za dopuszczalnością udzielenia przez rodzica dziecka pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o wyrażeniu zgody na wykonanie zabiegów, o których mowa w art. 34 ust. 1 u.z.l.l.d. Brak wskazania w ust. 3 tego przepisu pełnomocnika jako osoby, która może udzielić zgody na zabieg, nie oznacza zakazu udzielenia pełnomocnictwa; jego wprowadzenie musiałoby mieć wyraźną podstawę ustawową, jak np. w art. 944 § 2 k.c. Zasadą jest dokonywanie czynności przez przedstawiciela, więc nie ma potrzeby umieszczania w każdej regulacji dotyczącej czynności prawnej przepisu stanowiącego wprost, że dana czynność może być dokonana przez pełnomocnika. Wyjątek od tej zasady musi mieć albo podstawę ustawową albo wynikać z właściwości czynności prawnej; w tym wypadku musiałaby mieć charakter czynności osobistej z punktu widzenia osoby, której dotyczy zgoda. Wyłączenie dotyczyłoby wtedy każdego przedstawiciela, zarówno ustawowego, jak i pełnomocnika, skoro jednak zgodę na zabieg może wyrazić przedstawiciel ustawowy, to czynność nie ma charakteru osobistego.
Z uwagi na powyższe, Sąd Najwyższy w odpowiedzi na postawione pytanie - stanął na stanowisku, iż „Przedstawiciel ustawowy małoletniego dziecka może udzielić pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o wyrażeniu zgody przewidzianej w art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 464).” Przy czym pełnomocnictwo do wyrażenia zgody na zabieg lub metodę leczenia i diagnostykę, o których mowa w art. 34 ust. 1 u.z.l.l.d., może mieć charakter zarówno pełnomocnictwa do poszczególnej czynności, jak i pełnomocnictwa rodzajowego w przypadku leczenia periodycznego, wymagającego powtarzalnych zabiegów lub diagnostyki, z tym że ich charakter musi być ściśle określony.
Ww. stanowisko – jak wskazał SN – wspiera także, wynikająca z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz art. 3 ww. Konwencji, zasada uwzględnienia interesu i dobra dziecka jako wartości nadrzędnych przy wykładni przepisów prawa oraz przy jego stosowaniu przez sądy oraz judykatura. Jak wskazał bowiem Sąd orzekający, nie można bowiem wyłączyć szczególnych sytuacji, w których dobro dziecka będzie wymagało wyrażenia zgody na konkretny zabieg medyczny przez pełnomocnika, jeżeli przedstawiciel ustawowy nie może złożyć oświadczenia osobiście, a nie ma podstaw do powołania kuratora na podstawie art. 99 k.r.o. Udzielenie pełnomocnictwa nie oznacza ograniczenia władzy rodzicielskiej, zatem rodzice zachowują kontrolę nad czynnościami pełnomocnika, zwłaszcza że art. 34 ust. 3 i 6 u.z.l.l.d. wymaga w przede wszystkim porozumienia się z nimi w razie konieczności wykonania zabiegu. Możliwe jest więc potwierdzenie pełnomocnictwa albo uzyskanie zgody rodziców lub sądu opiekuńczego, jeżeli pełnomocnik nie zgadza się na zabieg. (porównaj: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2015 r., sygn. akt III CZP 19/15)
Niniejsze opracowanie nie stanowi porady prawnej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.