Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?
Jak wynika wprost z art. 545 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2) jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3) jej przedstawiciel ustawowy.
Przy czym zaznaczyć należy, iż krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić także prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich (por. art. 7 k.p.c. oraz art. 14 pkt 4 w zw. z art. 1 ust. 2 i 3 ustawy o RPO) lub Rzecznik Praw Dziecka (por. art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o RPD).
Co więcej zgodnie z najnowszą uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r. wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć także osoba, która ma być ubezwłasnowolniona. (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r., sygn. akt III CZP 38/16).
Wniosek o ubezwłasnowolnienie złożony przez osoby niewymienione powyżej podlega – z powodu braku uprawnienia (legitymacji) – oddaleniu. Taki sam skutek, co do zasady, wywołuje utrata przymiotu wnioskodawcy, która nastąpiła w toku postępowania, gdyż sąd, wydając rozstrzygnięcie, ocenia stan sprawy zarówno pod względem faktycznym, jak i prawnym według chwili wydania orzeczenia. Dlatego np. małżonek jest uprawniony do wystąpienia z żądaniem ubezwłasnowolnienia oraz popierania tego żądania, jeżeli pozostaje w związku małżeńskim w chwili zgłaszania wniosku, a następnie w trakcie postępowania – do czasu zamknięcia rozprawy. Małżonek utraci legitymację wskutek rozwodu czy unieważnienia małżeństwa. W takiej sąd oddali wniosek, chyba że wniosek taki zostanie poparty przez innego uczestnika wskazanego w art. 545 § 1 k.p.c. (por. orzeczenie SN z dnia 26 stycznia 1962 r., I CR 135/61, OSPiKA 1963, z. 7-8, poz. 180).
Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądu okręgowego. Wniosek o ubezwłasnowolnienie powinien spełniać wszystkie wymagania stawiane wnioskowi w postępowaniu nieprocesowym (art. 511 § 1 w zw. z art. 126 § 1 i 2 oraz art. 187), a także zawierać określenie żądania ze wskazaniem, czy chodzi o ubezwłasnowolnienie całkowite, czy częściowe, a także przytoczenie okoliczności faktycznych (tj. przyczyn ubezwłasnowolnienia). Celowym jest również wskazanie dowodów uzasadniających to żądanie, a także wykazanie uprawnienia do zgłoszenia wniosku. Ponadto do wniosku należy dołączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 40 zł.
Dodatkowo podkreślić należy, iż na osobę, która zgłosiła wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, sąd może nałożyć karę grzywny. Przy czym ukaranie wnioskodawcy grzywną aktualizuje się najwcześniej w chwili oddalenia wniosku, wtedy bowiem dopiero wiadomo, że wniosek był bezzasadny, jak też możliwa staje się ocena złej wiary lub lekkomyślności w działaniu wnioskodawcy (por. postanowienie SN z dnia 7 października 1966 r., I CR 106/66, LEX nr 6054). Jak wskazuje się w doktrynie zła wiara to świadomość nieistnienia uprawnienia do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie albo umyślna lub wynikająca z rażącego niedbalstwa próba wprowadzenia sądu w błąd co do podstaw ubezwłasnowolnienia. Za lekkomyślność natomiast należy uznać działanie bez dostatecznej rozwagi wymaganej przy podejmowaniu czynności zmierzających do tak drastycznego jak ubezwłasnowolnienie pozbawienia (ograniczenia) podstawowych praw i wolności osobistych człowieka. (por. Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, wyd. V, Opublikowano: WK 2016).
więcej na: http://www.sn.pl/sprawy/SiteAssets/Lists/Zagadnienia_prawne/NewForm/III-CZP-0038_16_p.pdf
Niniejsze opracowanie nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.