Odpowiedzialność poręczyciela w przypadku ogłoszenia upadłości konsumenckiej przez dłużnika
Banki udzielając kredytów czy pożyczek, żądają ud dłużnika głównego – kredytobiorcy różnych form zabezpieczenia swojej wierzytelności. Jedną z form zabezpieczenia wierzytelności może być poręczenie cywilne. Do udzielenia poręczenia dochodzi na postawie umowy zawartej pomiędzy wierzycielem (a więc bankiem) a poręczycielem. Oświadczenie woli poręczyciela o udzieleniu poręczenia dla swej ważności wymaga formy pisemnej. Zaznaczyć przy tym należy, iż przepisy nie wymagają do skutecznego ustanowienia poręczenia zgody dłużnika głównego, choć z reguły to on najczęściej jest inicjatorem udzielenia poręczenia.
Do momentu kiedy dłużnik główny spłaca swoje zobowiązania w terminie, bank co do zasady nie żąda zaspokojenie zadłużenia od poręczyciela. Problem dla poręczyciela pojawia się w sytuacji gdy dłużnik główny zaprzestaje spłaty swojego zobowiązania. Wówczas wierzyciel – a więc bank z reguły dochodzi zapłaty zobowiązania od poręczyciela. Spłata przez poręczyciela długu, powoduje iż w stosunku podstawowym (a więc pomiędzy bankiem a kredytobiorcą) nastąpi spłata, a więc zwolnienie z długu dłużnika głównego. Nie będzie on już ponosił odpowiedzialności wobec wierzyciela – czyli banku. Z kolei w stosunku poręczenia, spłata dokonana przez poręczyciela powoduje, iż poręczyciel wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela. Dług główny więc nie wygasa, a poręczyciel będzie mógł żądać od dłużnika tego, co świadczył wierzycielowi. Czyli jeżeli poręczyciel spłacił całe zadłużenie, wówczas może dochodzić od dłużnika całości tej kwoty.
Inaczej wygląda sytuacja, w przypadku gdy dłużnik główny będący konsumentem złoży wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. W przypadku gdy upadłość konsumencką ogłasza dłużnik główny, może on – po przejściu procedury upadłościowej – uzyskać tzw. oddłużenie na mocy orzeczenia sądu. Wskutek tego orzeczenia zobowiązanie dotąd spoczywające na dłużniku głównym - upadłym wygaśnie i nie będzie mogło być od niego dochodzone. Zaznaczyć jednak należy, iż wygaśnięcie długu odnosi skutek tylko względem dłużnika głównego i nadal będzie spoczywać na poręczycielu, który za przedmiotowy dług będzie odpowiadać w pełnym zakresie. Oznacza to, że wierzyciele upadłego (a więc również banki) będą mogli dochodzić od poręczyciela – tak jak w pierwszej opisanej sytuacji - całości niespłaconej należności wraz z odsetkami za całość opóźnienia na drodze postępowania sądowego czy później egzekucyjnego. Poręczyciel w takiej sytuacji nabywa regres względem upadłego, przy czym w przeciwieństwie do pierwszej sytuacji, w zakresie nie wyższym niż wynika to z planu spłat. Poręczyciel może w takiej sytuacji domagać się zapłaty z tytułu regresu w wysokości i terminach objętych planem spłat, co znajduje wyraz normatywny w zastrzeżeniu: “ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie zobowiązań upadłego jest skuteczne również w stosunkach pomiędzy upadłym, a poręczycielem, gwarantem i współdłużnikiem upadłego” (art. 491 z zn. 15 ust. 5 zd. 2 PrUp). Jak wynika więc z powyższego poręczyciel będzie mógł żądać od dłużnika zwrotu kwoty tylko w wysokości wskazanej w planie spłaty, a nie w wysokości jaką faktycznie był zmuszony świadczyć (spłacić) na rzecz wierzyciela.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2016.380 z późn. zm.)
Art. 876. [Umowa poręczenia] § 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.
Art. 879. [Zakres zobowiązania poręczyciela] § 1. O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika.
2. Jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela.
Art. 881. [Odpowiedzialność solidarna] W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny.
Art. 883. [Zarzuty przysługujące poręczycielowi] § 3. W razie śmierci dłużnika poręczyciel nie może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy wynikające z przepisów prawa spadkowego.
- ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U.2015.233 z późn. zm.)
Art. 491 z zn. 15. [Ustalenia planu spłaty] 1. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.
4. Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.
5. Ustalenie planu spłaty wierzycieli nie narusza praw wierzyciela wobec poręczyciela upadłego oraz współdłużnika upadłego ani praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego oraz hipoteki morskiej, jeśli były one ustanowione na mieniu osoby trzeciej. Ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie zobowiązań upadłego jest skuteczne również w stosunkach pomiędzy upadłym, a poręczycielem, gwarantem i współdłużnikiem upadłego.
6. W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli, z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w art. 491 z zn. 21 ust. 2.
Niniejsze opracowanie nie stanowi porady prawnej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.